این یکی از سوالات متداول زوجینی است که به ناباروری مبتلا هستند. در این خصوص باید گفت بله، مشکلات هورمونی می توانند عاملی در ناباروری باشند. سیستم هورمونی بدن تأثیر زیادی بر عملکرد تولید مثل (تولید تخمک در زنان و تولید اسپرم در مردان) دارد. به همین دلیل یکی از اصلی ترین مواردی که در آزمایش ها بررسی می شود، اختلالات هورمونی است. اختلالات هورمونی معمولا در اثر وجود یک اختلال دیگر ایجاد می شود و برای کنترل و درمان آن از دارو درمانی استفاده می شود.
نقش هورمون ها در باروری و ناباروری
همانطور که در بالا اشاره کردیم، هورمون‌ها نقش بسیار مهمی در باروری و ناباروری انسان‌ها دارند. تعادل و سازگاری هورمون‌ها در سیستم تنظیم باروری بدن بسیار حائز اهمیت است. در زنان، هورمون‌ها نقش مهمی در تخمک‌گذاری، رشد و تکامل رحم، ترشحات رحمی و تنظیم سیکل‌های قاعدگی دارند. در مردان، هورمون‌ها بر تولید اسپرم و عملکرد دستگاه تناسلی و میل جنسی تأثیر می‌گذارند. بنابراین مشکلات هورمونی یکی از مواردی است که در صورت مراجعه به بهترین متخصص ناباروری تهران نیز در نظر گرفته می شود. در ادامه به مهم ترین هورمون هایی که در بارداری تاثیر دارد، اشاره خواهیم کرد.
کدام هورمون ها در باروری نقش دارند؟
در زنان، برخی از مهمترین هورمون‌های مرتبط با باروری عبارتند از:
- استروژن: استروژن‌ها نقش کلیدی در تخمک‌گذاری، رشد رحم و تهیه رحم برای پذیرش جنین دارند.
- پروژسترون: پروژسترون در فاز دوم سیکل قاعدگی تأثیر مهمی دارد و در صورت تخمک‌گذاری، تهیه رحم برای پذیرش جنین و حفظ بارداری نقش دارد.
- هورمون (LH): LH سیگنالی به تخمک می‌دهد تا از فولیکول در تخمک‌گذاری جدا شود و در مردان نیز بر تولید تستوسترون تأثیر می‌گذارد.
- هورمون (FSH): FSH تخمک را به رشد و تکامل تشویق می‌کند و در مردان نیز بر تولید اسپرم تأثیر دارد.
در مردان، برخی از هورمون‌های مهم باروری عبارتند از:
- تستوسترون: تستوسترون نقش اساسی در تولید اسپرم و عملکرد جنسی دارد.
- هورمون‌های فولیکول‌ستیموله کننده (FSH) و لوتئینیزه کننده (LH): این هورمون‌ها به تنظیم تولید تستوسترون و اسپرم کمک می‌کنند.
اختلالات هورمونی می‌توانند تعادل این هورمون‌ها را بهم بزنند و منجر به مشکلات باروری شوند. به عنوان مثال، در زنان، سندرم تخمک پلی‌کیستیک (PCOS) که با افزایش سطح استروژن و اختلال در تخمک‌گذاری همراه است و لازم است درمان سندرم تخمدان پلی کیستیک جدی گرفته شود. در مردان، کاهش سطح تستوسترون و اختلالات دیگر در سیستم هورمونی می توانند عامل ناباروری باشند.
آیا اختلالات هورمونی می تواند باعث ناباروری شود؟
بله البته مشکلات مختلفی می تواند باعث ناباروری در مردان و زنان شود. در زنان، ناباروری می تواند ناشی از مسائل مربوط به تخمک گذاری، اسکار ناشی از جراحی، مشکلات مخاط دهانه رحم، فیبروم، آندومتریوز، بیماری التهابی لگن و… باشد.
در مردان، علل ناباروری می‌تواند شامل مشکلات تولید یا کیفیت اسپرم، عفونت‌ها، مشکلات هورمونی، واریکوسل، عوامل محیطی، درمان‌های سرطان و برخی داروها یا داروها باشد. در هر حال نباید تاثیر مشکلات هورمونی در باروری را نادیده گرفت. بنابراین لازمه درمان ناباروری کنترل این اختلالات است.
اختلالات هورمونی چگونه منجر به ناباروری در زنان می‌شوند؟
به عنوان مثال، در زنان، بیش از حد یا کمبود هورمون‌های تخمک‌گذاری مثل استروژن یا پروژسترون می تواند عملکرد تخمک‌گذاری را تحت تأثیر قرار داده و باعث بی عملی یا نامناسب شدن تخمک‌ها شود. در مردان، کاهش سطح تستوسترون (هورمون مردانه) می تواند منجر به کاهش تولید اسپرم شود.
✅ آیا کیست تخمدان باعث نازایی می شود؟
علائم اختلالات هورمونی که باعث ناباروری می شود؟
علائم اختلالات هورمونی که ممکن است باعث ناباروری شوند، متناسب با نوع اختلال هورمونی و جنسیت فرد متفاوت است. در زنان و مردان، علائم زیر می‌توانند به ناباروری مرتبط با اختلالات هورمونی اشاره کنند:
علائم اختلالات هورمونی در زنان:
- عدم تنظیم صحیح سیکل قاعدگی: علائم ممکن شامل قاعدگی نامنظم، خونریزی شدید یا خفیف و یا عدم قاعدگی
- سندرم تخمک پلی‌کیستیک (PCOS): علائم ممکن شامل قاعدگی نامنظم، رشد مو بیش از حد در ناحیه‌های غیر اندامی مانند صورت، پوست چرب، آکنه، افزایش وزن، تخمک‌گذاری نامنظم یا ناقص و ناباروری
- اختلالات تیروئید: علائم ممکن شامل احساس گرما یا سردی بیش از حد، خستگی، افزایش وزن یا کاهش وزن بی‌دلیل، اختلالات خواب، افزایش یا کاهش ضربان قلب
اختلالات هورمونی دیگر شامل اختلال در تنظیم هورمون پرولاکتین، هیپرتروفی هیپوفیز و… است.
علائم اختلالات هورمونی در مردان:
- کاهش میل جنسی و عملکرد جنسی ضعیف: کاهش سطح تستوسترون می‌تواند منجر به کاهش آرزوی جنسی، ضعف انگیزه جنسی و عملکرد جنسی نامناسب در مردان شود.
- کاهش تعداد و کیفیت اسپرم: کاهش سطح تستوسترون و اختلالات در تنظیم هورمون‌های FSH و LH می‌تواند منجر به کاهش تعداد و کیفیت اسپرم شود.
اختلالات هورمونی دیگر مانند اختلال در تنظیم هورمون تیروئید و … نیز موثر است.
درمان اختلالات هورمونی برای افزایش شانس باروری
درمان اختلالات هورمونی برای افزایش شانس باروری بستگی به نوع اختلال هورمونی و علت آن دارد. در بسیاری از موارد، مصرف داروها می‌تواند بهبودی در اختلالات هورمونی و باروری ایجاد کند. در صورت اختلالات تیروئید، داروهای هورمون تیروئید ممکن است تجویز شوند. در کنار آن رعایت سبک زندگی سالم نیز بسیار موثر است.
تغذیه مناسب و سالم می‌تواند تأثیر قابل توجهی در تنظیم هورمون‌ها و بهبود باروری داشته باشد. مصرف میزان مناسبی از مواد مغذی از جمله پروتئین، مواد غذایی حاوی آهن، اسید فولیک، ویتامین D و مواد غذایی با فیتواستروژن (مانند سویا) می‌تواند مفید باشد. همچنین، مصرف مواد غذایی پر از آنتی‌اکسیدان‌ها مانند میوه‌ها و سبزیجات نیز توصیه می‌شود. همچنین در نظر داشته باشید فعالیت بدنی منظم و معتدل می‌تواند به تنظیم هورمون‌ها و بهبود باروری کمک کند. هرچند، ورزش بیش از حد نیز می‌تواند بر هورمون‌ها تأثیر منفی داشته باشد، بنابراین مهم است میزان مناسبی از فعالیت بدنی را رعایت کنید.
❌ نکته: استرس می‌تواند بر تنظیم هورمون‌ها تأثیر منفی داشته باشد. روش‌های کاهش استرس مانند مدیتیشن، تمرینات تنفس عمیق، یوگا و ماساژ می‌تواند به بهبود تنظیم هورمونی و افزایش شانس باروری کمک کند.
