دوقلوزایی به روش آی وی اف یک تجربه ویژه است که همراه با شگفتیهای خاص خود، چالشهای پزشکی و مراقبتی متفاوتی را نیز به دنبال دارد. در این مقاله، به بررسی علل افزایش احتمال دوقلوزایی در آی وی اف، مزایا و ریسکهای مرتبط با آن و نکاتی که والدین باید بدانند، خواهیم پرداخت.
نحوه بارداری دوقلویی
منظور از شانس بارداری دوقلو روش آی وی اف (IVF) چیست؟
احتمال وقوع بارداری با دو نوزاد (دوقلوها) پس از انجام فرایند لقاح مصنوعی از شانس های چندقلو زایی در این روش است. این شانس در روش IVF به دلیل ویژگیهای خاص این تکنیک، بیشتر از بارداریهای طبیعی است. عوامل متعددی در افزایش این احتمال نقش دارند که در ادامه به آنها اشاره میکنیم:
انتقال چندین جنین به رحم
یکی از مهمترین دلایل افزایش شانس دوقلوزایی در IVF این است که برای افزایش احتمال موفقیت در بارداری، معمولاً بیش از یک جنین به رحم منتقل میشود. این کار بهویژه برای افرادی که سابقه شکست در IVF دارند، انجام میشود. وقتی دو یا چند جنین کاشته میشوند، احتمال این که هر دوی آنها به دیواره رحم بچسبند و شروع به رشد کنند، بیشتر میشود.
تاثیرات داروهای تحریک تخمدان
در فرآیند IVF، داروهایی برای تحریک تخمدانها و افزایش تعداد تخمکهای بالغ استفاده میشود. این داروها میتوانند منجر به آزاد شدن چندین تخمک به طور همزمان شوند که در نتیجه احتمال تشکیل چندین جنین و در نهایت دوقلوزایی افزایش مییابد.
سن مادر
شانس دوقلوزایی در IVF همچنین با سن مادر ارتباط دارد. زنان مسنتر که تحت درمان IVF قرار میگیرند، ممکن است به دلیل کاهش کیفیت تخمکها، به کاشت چندین جنین نیاز داشته باشند تا شانس بارداری موفق افزایش یابد. این افزایش تعداد جنینهای کاشته شده میتواند شانس بارداری دوقلوها را بیشتر کند.
نوع جنینها (یک تخمکی یا دو تخمکی)
در IVF، ممکن است دوقلوها به دو روش مختلف تشکیل شوند:
دوقلوهای غیرهمسان (دو تخمکی): وقتی دو جنین جداگانه به رحم منتقل میشود و هر دو لانهگزینی موفق دارند، دوقلوهای غیرهمسان (دو تخمکی) تشکیل میشوند.
دوقلوهای همسان (یک تخمکی): در موارد نادر، ممکن است یک جنین پس از انتقال به رحم تقسیم شود و به دو نوزاد همسان تبدیل شود. این نوع دوقلوزایی نادرتر است.
عوامل ژنتیکی و سابقه خانوادگی
اگر در خانواده مادری سابقه دوقلوزایی وجود داشته باشد، این شانس به طور طبیعی افزایش مییابد. اما در IVF، این عامل نیز میتواند نقشی ایفا کند، بهویژه اگر تمایل به انتقال تعداد بیشتری جنین وجود داشته باشد.
سیاستهای کلینیکهای باروری
برخی از کلینیکها بسته به وضعیت هر فرد، تعداد جنینهای بیشتری را به رحم منتقل میکنند که میتواند شانس دوقلوزایی را افزایش دهد. به همین دلیل، سیاستهای کلینیکها نیز در افزایش این احتمال مؤثر است.
چه زمانی ممکن است بارداری دوقلو در روش آی وی اف IVF یا رحم اجاره ای رخ دهد؟
بارداری دوقلو در روش آی وی اف (IVF) و رحم اجارهای زمانی ممکن است رخ دهد که یکی از شرایط زیر وجود داشته باشد:
انتقال چندین جنین به رحم جایگزین
در روش IVF، معمولاً بیش از یک جنین به رحم اجارهای منتقل میشود تا شانس موفقیت بارداری افزایش یابد. در این حالت، اگر دو یا چند جنین به رحم منتقل شوند و همه آنها به دیواره رحم چسبیده و رشد کنند، دوقلوزایی یا حتی چندقلوزایی رخ میدهد. این روش بهخصوص برای زوجهایی که چندین بار IVF ناموفق داشتهاند یا کیفیت تخمک یا اسپرم آنها ضعیف است، انتخاب میشود.
تقسیم یک جنین به دو نوزاد همسان (دوقلوهای همسان)
در برخی موارد، پس از انتقال یک جنین به رحم اجارهای، ممکن است این جنین بهطور طبیعی تقسیم شود و به دو جنین همسان تبدیل شود. این نوع دوقلوزایی نادرتر است و به عنوان دوقلوهای یک تخمکی شناخته میشود. در این حالت، دوقلوها همسان هستند و از یک جنین مشترک رشد میکنند.
استفاده از داروهای تحریک تخمکگذاری در مادر ژنتیکی
در فرآیند IVF، برای مادر ژنتیکی (زنی که تخمکها را اهدا میکند) داروهای تحریک تخمکگذاری استفاده میشود تا تعداد تخمکهای بالغ بیشتری تولید شود. این داروها میتوانند منجر به تولید چندین جنین شوند که پس از لقاح با اسپرم، چندین جنین حاصل میشود. در نتیجه، اگر بیش از یک جنین به رحم اجارهای منتقل شود، شانس دوقلوزایی افزایش مییابد.
انتقال جنینهای فریز شده به رحم اجارهای
گاهی ممکن است چندین جنین طی فرآیند IVF تولید و فریز شوند. در یک سیکل جدید، بیش از یک جنین فریز شده به رحم اجارهای منتقل میشود تا شانس بارداری موفق بیشتر شود. اگر هر دو جنین در رحم موفق به لانهگزینی شوند، دوقلوزایی رخ خواهد داد.
عوامل مرتبط با رحم اجارهای
در برخی موارد، توانایی رحم اجارهای در پذیرش و نگهداری چندین جنین ممکن است دوقلوزایی را تسهیل کند. وضعیت سلامت و قابلیت پذیرش رحم جایگزین، نقش مهمی در موفقیت لانهگزینی جنینها دارد.
تصمیم پزشکان و زوجها برای افزایش شانس بارداری
پزشکان و زوجها ممکن است بر اساس شرایط پزشکی و نیاز به افزایش شانس موفقیت، تصمیم بگیرند که تعداد بیشتری جنین به رحم اجارهای منتقل شود. این تصمیم میتواند به ویژه در مواردی که احتمال موفقیت کمتر است یا زوجها تمایل به داشتن چندین فرزند دارند، اتخاذ شود. با این حال، این تصمیم باید با توجه به ریسکهای مرتبط با چندقلوزایی، از جمله مشکلات سلامت مادر و نوزادان، به دقت بررسی شود.
احتمال حاملگی چند قلو در درمان آی وی اف چقدر است؟
احتمال حاملگی چند قلو در درمان آی وی اف (IVF) به عوامل متعددی بستگی دارد و به طور کلی بیشتر از بارداریهای طبیعی است. در فرآیند IVF، برای افزایش شانس بارداری موفق، معمولاً بیش از یک جنین به رحم منتقل میشود، که این مسئله احتمال بارداری چندقلو را افزایش میدهد. با این حال، دقیقترین احتمال بر اساس شرایط هر بیمار و سیاستهای درمانی کلینیکها مشخص میشود.
احتمال حاملگی دوقلو
بسته به تعداد جنینهایی که منتقل میشوند، احتمال بارداری دوقلو به طور متوسط بین 15% تا 30% در سیکلهای IVF گزارش شده است. این احتمال در افرادی که تعداد بیشتری جنین به رحمشان منتقل میشود یا در مواردی که از داروهای تحریک تخمکگذاری استفاده شده است، بالاتر میرود.
احتمال حاملگی سهقلو یا بیشتر
احتمال بارداری سهقلو یا بیشتر در IVF کمتر از دوقلو است، اما هنوز در مقایسه با بارداریهای طبیعی بالا است. احتمال بارداری سهقلو در حدود 2% تا 5% تخمین زده میشود، که این میزان بسته به تعداد جنینهای کاشته شده و شرایط بیمار متفاوت است. در صورت انتقال سه یا بیشتر جنین، این احتمال به طور قابل توجهی افزایش مییابد.
سیاستهای کلینیکهای باروری
در بسیاری از کشورها و کلینیکها، برای کاهش خطرات بارداری چندقلو (که میتواند باعث مشکلات پزشکی برای مادر و نوزادان شود)، سیاستهای سختگیرانهتری در مورد تعداد جنینهایی که به رحم منتقل میشود، اعمال میشود. انتقال تنها یک جنین در برخی کلینیکها برای جلوگیری از بارداری چندقلویی توصیه میشود، به ویژه برای زنانی که سن کمتر از 35 سال دارند و تخمکهای با کیفیت دارند.
کیفیت جنینها
کیفیت جنینهای منتقلشده نیز بر احتمال چند قلوزایی تأثیر دارد. اگر دو یا چند جنین با کیفیت بالا به رحم منتقل شوند، احتمال بارداری چندقلو افزایش مییابد. در مقابل، انتقال جنینهای با کیفیت پایینتر احتمال موفقیت کلی بارداری را کاهش میدهد، اما همچنان شانس چندقلوزایی وجود دارد.
علائم بارداری دوقلو در ای وی اف
بارداری دوقلو پس از IVF (لقاح مصنوعی) میتواند با برخی علائم خاص همراه باشد که به دلیل افزایش هورمونها و تغییرات فیزیولوژیکی ناشی از وجود دو جنین در رحم است. در ادامه به مهمترین علائم بارداری دوقلو اشاره میشود:
افزایش سطح هورمون بتا HCG
پس از IVF، سطح هورمون بتا HCG (هورمون گنادوتروپین کوریونی انسانی) در خون افزایش مییابد. در بارداری دوقلو، سطح این هورمون به طور قابل توجهی بالاتر از بارداری تکقلو است. بهترین دکتر آی وی اف معمولاً سطح این هورمون را برای تأیید بارداری و بررسی احتمال بارداری دوقلو بررسی میکنند.
علائم زودرس بارداری قویتر
زنانی که بارداری دوقلو دارند، ممکن است زودتر و با شدت بیشتری علائم بارداری را تجربه کنند. این علائم شامل:
تهوع و استفراغ: ممکن است تهوع صبحگاهی یا استفراغ شدیدتری نسبت به بارداری تکقلو تجربه شود.
خستگی و ضعف: احساس خستگی و ضعف عمومی ممکن است بیشتر شود.
تغییرات خلق و خو: نوسانات خلق و خو و حساسیت عاطفی نیز ممکن است شدیدتر باشد.
افزایش وزن بیشتر و سریعتر
زنانی که بارداری دوقلو دارند، معمولاً سریعتر و بیشتر از زنان باردار با یک جنین وزن اضافه میکنند. افزایش وزن بیشتر میتواند ناشی از وجود دو جنین، مایع آمنیوتیک بیشتر و رشد بافتهای اضافی باشد.
احساس حرکات جنینی زودتر
بسیاری از زنان باردار دوقلو ممکن است حرکات جنینی را زودتر احساس کنند. این امر به دلیل وجود دو جنین و تحرک بیشتر آنها در رحم است. معمولاً این احساسات بین هفتههای 14 تا 16 بارداری شروع میشود.
افزایش حجم شکم
حجم شکم معمولاً زودتر از بارداریهای تکقلو افزایش مییابد. این افزایش حجم میتواند به دلیل وجود دو جنین و افزایش مایع آمنیوتیک باشد.
سوزش سر دل و مشکلات گوارشی
احتمال بروز سوزش سر دل، نفخ و سایر مشکلات گوارشی در بارداری دوقلو بیشتر است. این امر به دلیل فضای کمتری که رحم در حفره شکمی به خود اختصاص میدهد و فشار بیشتر به معده و دستگاه گوارش است.
افزایش نیاز به خواب
زنان باردار دوقلو ممکن است بیشتر از زنان باردار تکقلو نیاز به خواب داشته باشند. این افزایش نیاز به خواب به دلیل خستگی و تغییرات هورمونی ناشی از بارداری است.
تستهای بارداری مثبت قویتر
در تستهای بارداری خانگی، خطوط نشاندهنده بارداری ممکن است نسبت به بارداری تکقلو قویتر و پررنگتر باشد.
احساسات عاطفی قویتر
بارداری دوقلو میتواند منجر به نوسانات عاطفی بیشتری شود. نگرانیها و خوشحالیها ممکن است به دلیل وجود دو نوزاد و مسئولیتهای بیشتر دوچندان شود.
عوارض و خطرات بارداری دوقلو در آی وی اف
بارداری دوقلو پس از IVF (لقاح مصنوعی) میتواند با برخی عوارض و خطرات خاص همراه باشد. این خطرات به دلیل افزایش تعداد جنینها و تغییرات فیزیولوژیکی در بدن مادر به وجود میآید. در ادامه به مهمترین عوارض و خطرات بارداری دوقلو اشاره میشود:
زایمان زودرس
زایمان زودرس یکی از خطرات رایج در بارداریهای دوقلو است. احتمال زایمان قبل از هفته 37 بارداری در بارداریهای چندقلو بیشتر است، که میتواند منجر به مشکلات سلامتی برای نوزادان شود.
وزن کم نوزادان
نوزادان دوقلو معمولاً نسبت به نوزادان تکقلو، وزن کمتری دارند. این کاهش وزن میتواند به دلیل زایمان زودرس یا عدم فضای کافی در رحم برای رشد صحیح دو نوزاد باشد. وزن کم نوزادان میتواند به مشکلات سلامتی مانند مشکلات تنفسی و عفونتها منجر شود.
افزایش خطر عوارض برای مادر
بارداری دوقلو میتواند خطر بروز عوارضی مانند:
فشار خون بالا: بارداری چندقلو ممکن است باعث افزایش فشار خون مادر شود که میتواند به پرهاکلامپسی (فشار خون بالا در بارداری) منجر شود.
دیابت بارداری: زنان باردار دوقلو ممکن است بیشتر از زنان باردار تکقلو در معرض ابتلا به دیابت بارداری باشند.
خونریزی: خطر خونریزی بعد از زایمان در بارداریهای دوقلو بیشتر است.
تغییرات فیزیکی و عاطفی بیشتر
بارداری دوقلو میتواند به تغییرات فیزیکی و عاطفی شدیدتر منجر شود. این تغییرات میتوانند شامل:
افزایش وزن بیشتر: مادران باردار دوقلو معمولاً وزن بیشتری نسبت به بارداریهای تکقلو اضافه میکنند، که میتواند منجر به مشکلات حرکتی و ناراحتیهای جسمی شود.
خستگی و استرس عاطفی: استرس ناشی از نگرانی درباره سلامت دو نوزاد و مسئولیتهای والدینی بیشتر میتواند بر سلامت روانی مادر تأثیر بگذارد.
عوارض در زایمان
بارداری دوقلو ممکن است به زایمان پیچیدهتری منجر شود. ممکن است نیاز به زایمان سزارین به دلیل موقعیت نوزادان در رحم (به ویژه اگر یکی از نوزادان به صورت عرضی یا خلفی باشد) باشد.
نقصهای تولدی
احتمال نقصهای تولدی در بارداریهای چندقلو بیشتر از بارداریهای تکقلو است. این نقصها ممکن است ناشی از عوامل ژنتیکی و محیطی باشند.
مشکلات با شیردهی
مادران باردار دوقلو ممکن است با چالشهای بیشتری در شیردهی مواجه شوند. بهویژه در مراحل اولیه، مدیریت دو نوزاد میتواند خستهکننده باشد و ممکن است نیاز به پشتیبانی اضافی داشته باشند.
خطرات برای نوزادان
نوزادان دوقلو ممکن است در معرض خطرات بیشتری مانند:
نقصهای تنفسی: به ویژه اگر زایمان زودرس باشد.
عفونتها: نوزادان با وزن کم ممکن است به دلیل سیستم ایمنی ضعیفتر در معرض خطر عفونت قرار داشته باشند.
درمان نازایی
مراقبتهای بعد از بارداری دوقلو با آی وی اف
مراقبتهای بعد از بارداری با روش IVF (لقاح مصنوعی) بسیار مهم است، زیرا این نوع بارداری ممکن است با چالشها و خطرات خاصی همراه باشد. در اینجا به مهمترین مراقبتها و نکات پس از بارداری با IVF اشاره میشود:
مراجعه منظم به پزشک
چکاپهای منظم: پس از تأیید بارداری، لازم است بهطور منظم به پزشک مراجعه کنید. این چکاپها شامل آزمایشهای خون، سونوگرافی و بررسی وضعیت جنین خواهد بود.
پیگیری عوارض: پزشک باید هرگونه عارضه یا مشکلی که ممکن است ناشی از بارداری دوقلو یا IVF باشد، را تحت نظر داشته باشد.
رژیم غذایی مناسب
تغذیه سالم: یک رژیم غذایی متنوع و متعادل شامل میوهها، سبزیجات، پروتئینها، غلات کامل و لبنیات کمچرب داشته باشید.
مصرف مکملها: ممکن است پزشک شما مصرف مکملهای ویتامین (مثل اسید فولیک) را توصیه کند تا به بهبود سلامت جنین کمک کند.
استراحت کافی و مدیریت استرس
خواب کافی: خواب و استراحت کافی برای سلامت شما و جنینها بسیار مهم است.
مدیریت استرس: تکنیکهای مدیتیشن، یوگا و تمرینات تنفسی میتواند به کاهش استرس کمک کند.
مراقبت از سلامت روانی
حمایت عاطفی: با دوستان و خانواده در ارتباط باشید و در صورت نیاز از مشاوره و حمایتهای روانی بهره ببرید.
گروههای حمایتی: شرکت در گروههای حمایتی برای مادران باردار میتواند مفید باشد.
مراقبت از خود
فعالیتهای فیزیکی: در صورتی که پزشک تأیید کند، فعالیتهای ملایم مانند پیادهروی میتواند مفید باشد.
اجتناب از فعالیتهای سنگین: از فعالیتهای سنگین و فشار آوردن به بدن خود خودداری کنید.
مراقبت از علائم غیرطبیعی
نظارت بر علائم: هرگونه علائم غیرطبیعی مانند خونریزی، درد شدید، یا علائم عفونت (مانند تب) را به سرعت به پزشک گزارش دهید.
آمادگی برای زایمان
برنامهریزی برای زایمان: با پزشک خود درباره روش زایمان (طبیعی یا سزارین) و جزئیات مربوط به زایمان مشورت کنید.
آمادهسازی خانه: پیش از زایمان، خانه را برای استقبال از نوزادان آماده کنید.
آمادگی برای شیردهی
حمایت در شیردهی: در مورد شیردهی دوقلوها اطلاعات کسب کنید و در صورت نیاز از مشاوره تخصصی استفاده کنید.
آموزش شیردهی: ممکن است نیاز به یادگیری تکنیکهای شیردهی دو نوزاد بهطور همزمان داشته باشید.
نتیجهگیری
بارداری دوقلو به روش IVF میتواند یک سفر شگفتانگیز و پر از چالشها باشد. این تجربه نه تنها شادی و خوشحالی را به همراه دارد، بلکه نیاز به مراقبت و توجه بیشتری نیز دارد. با رعایت نکات مهم در زمینه مراقبتهای پزشکی، تغذیه سالم، و حمایت عاطفی، میتوان به سلامت و رفاه خود و نوزادان کمک کرد. فراموش نکنید که این مسیر هرچند دشوار، پر از لحظات ناب و خاطرات ارزشمند است. با یک برنامهریزی مناسب و حمایت از عزیزانتان، میتوانید به بهترین نحو از این تجربه بینظیر بهرهبرداری کنید و با اطمینان به استقبال آیندهای روشن برای خانوادهتان بروید. در نهایت، با عشق و توجه به خود و نوزادانتان، میتوانید به عنوان یک مادر قوی و با اعتماد به نفس در این مسیر قدم بردارید.